Geven we nu genoeg uit aan defensie of is het nodig en verstandig meer daaraan te gaan spenderen? Moet ik op een partij stemmen die voor of tegen de 3,5% norm is voor de uitgaven aan bewapening? Ik dook in enige cijfers en kwam tot drie conclusies. De eerste is dat we in Nederland en Europa keihard aan het militariseren zijn, de tweede dat we op dit moment wel genoeg hebben om Rusland af te schrikken, de derde dat het echt om een keuze gaat in welke richting we willen ontwikkelen. Ik zal het vooral ook kort houden.
Cijfers
Eerst maar even de cijfers. In 2024 besteedden de gezamenlijke lidstaten van de EU 1,9% van hun BBP aan uitgaven voor defensie, een bedrag van 343 miljard euro. Zegt de EU zelf[i]. Dat was al een flinke toename ten opzichte van het jaar daarvoor toen 1,6% hieraan werd besteed. In 2025 zal dat percentage naar verwachting 2,1% zijn. Het bedrag van 343 miljard euro staat ongeveer gelijk aan 398 miljard US dollars (USD).
Je weet op dit niveau nooit wat het precieze en echte bedrag is. Het internationale onderzoeksbureau IISS (International Institute for Strategic Studies) stelt dat in 2024 457 miljard USD uitgegeven werd aan Europese defensie.[ii] Dat komt in de buurt van de 398 USD hierboven, zullen we maar zeggen. Het IISS zag een flinke toename in de Europese defensieve uitgaven, de laatste jaren vooral in Duitsland maar ook in Polen.
En Rusland?
Rusland spendeerde volgens datzelfde bureau in 2024 een 145,9 miljard USD aan leger en wapentuig. Veel minder dus! Maar als je kijkt naar relatieve prijsniveaus van Rusland en de Europese landen en naar het feit dat de Russen alle wapentuig zelf in eigen land produceren, kan je voor dat bedrag ongeveer evenveel bommen en granaten kopen (en kannonnenvoer onderhouden) als voor die Europese 457 miljard USD. In 2024 hielden de uitgaves van Rusland en de EU elkaar dus in evenwicht, in 2025 spendeert de EU meer terwijl de Russische uitgaven wat teruglopen. Zo gezien, zijn we met onze 2% van het bbp in evenwicht met de Russen. Moeten we meer, een overwicht? Lijkt me niet. Die 3,5% bbp aan defensie is veel te veel.
Wat zijn redenen voor toename van het budget?
Een van de redenen voor de toename van de defensie-uitgaven is de veelgenoemde Russische dreiging. Die is reëel: zie wat er in Oekraïne gebeurt. Misschien wil Poetin de invloedssfeer van de Sovjet-Unie terug en daarmee de Baltische staten, wellicht zelfs Polen en Oost-Europa. Maar hij heeft al een oorlog aan zijn broek hangen, met zeer veel omgekomen en gewonde soldaten, een oorlogseconomie die onder druk staat en buitenlandse sancties. Zo gezien is de toename van onze defensieuitgaven tot zo’n 2% van ons bbp misschien wel nodig maar een verdere stijging alleen maar voordelig voor het militair-industriële complex. Bob Dylans ‘Masters of war’ zullen profiteren.
Een andere veelgenoemde reden voor uitbreiding van ons leger met tuig en met mensen is de onbetrouwbaarheid van de president van de VS, mister Donald Trump. Al dan niet bevriend met Poetin dreigt hij NAVO-landen die niet voldoende investeren in de verdediging, buiten te sluiten van zijn bescherming. Europa onderkent het gevaar en wil inzetten op grotere eigen legers: ‘Rearm Europe’ heet dat. Maar in de VS staat 997 miljard dollar op de oorlogsbegroting, een waanzinnig groot bedrag vergeleken met Europa’s 457 miljard. De VS kan op elk ogenblik ergens ter wereld een oorlog beginnen en dat heeft het land ook gedaan. Het lijkt me waanzinnig om hiertegen een bewapeningsrace te gaan beginnen. Dat zal ten koste gaan van onze sociale vangnetten (zie die vangnetten in de VS)en oorlog eerder dichtbij brengen (wij willen toch niet ook overal in de wereld in kunnen grijpen?). Niet dus nog meer geld uitgeven aan het leger, niet doen.
Moet er dan bezuinigd worden? En waarop?
Als de landen doorgaan met grote investeringen in tuig en leger, zal dat geld, die 3,5% bbp dus, ergens vandaan moeten komen. Nu al willen Nederlandse partijen bezuinigen op met name zorg en sociale uitgaven. Die bezuinigingsdrift zal alleen maar toenemen. Dat is niet goed voor ons, gewone luitjes, voor de hechtheid van de samenleving en daarmee ook niet goed voor het leger en de veiligheid.
Wel een verdediging opbouwen, maar …
Ik kies er dus wel voor dat we een verdediging opbouwen. Tegen Poetin, tegen Trump. Maar met genoeg geld en niet met een teveel, geen 3,5%. Met voldoende centen kopen we tuig en bouwen we een leger op. Moeten we ervoor kiezen om jonge mensen een dienstplicht op te dringen? Lijkt me niet. Beter iemand die vrijwillig en tegen betaling in het leger dient, dan een half of niet gemotiveerde twintiger voor wie dienstplicht een weggegooid jaar is. En tenslotte, wel een verdediging maar geen een die per land versnipperd is. Er moet coördinatie komen van de legers van de Europese landen zonder de autonomie van die landen aan te tasten. Afspraken tussen landen dus en een rol voor het Europese parlement.
Wat zijn de echte problemen?
Tenslotte wil ik nog wijzen op een interessant artikel van Gatool Katawazi in ‘De Correspondent’.[iii] Die wijst erop dat we ons herbewapenen om onafhankelijker van de VS te zijn maar intussen wel Amerikaanse F-35’s kopen. We vergroten daarmee juist onze afhankelijkheid. Gatool vindt dat Europa zich zou moeten buigen over de vraag hoe een echt onafhankelijk beleid eruit zou moeten zien, met aandacht voor klimaat, economie en een buitenlands beleid dat Europa niet automatisch in een vijandige relatie duwt met elk land waarmee de VS problemen heeft. De herbewapening zal als gevolg hebben dat de echte dreiging van onze tijd onderbelicht raakt en zelfs verergerd zal worden: de klimaatverandering.
Voor mij is het daarmee onbegrijpelijk dat de meeste linkse partijen zich uitgesproken hebben voor de herbewapening van Europa en de bekostiging daarvan tot een 3,5% van ons bruto binnenlands product.
[i] https://www.consilium.europa.eu/en/policies/defence-numbers/#expenditure
[ii] https://www.iiss.org/online-analysis/military-balance/2025/02/global-defence-spending-soars-to-new-high/
[iii] https://decorrespondent.nl/16200/hoe-meer-wapens-europa-koopt-hoe-onveiliger-het-wordt-stelt-deze-onderzoeker/4ea38a6d-8d80-030d-0142-70bcbc94e852